آلودگی‌های زیست محیطی - آیین نامه

بند پ ماده16آیین نامه اجرایی آموزشگاههای رانندگی مصوب5/12/83هیات دولت بیان می‌دارد«هنرجویان باید در حد رفع نیاز و ضرورت ، آموزش فنی و سیله نقلیه شامل شناخت اجزاءخودرو و نحوه عمل آنها،آموزش روشهای کاهش مصرف سوخت و پیشگیری از آلودگی‌های زیست محیطی و همچنین آموزش کمکهای اولیه در ارتباط با سوانح و تصادفات رانندگی را فرا گیرد.

براین اساس سعی می‌شود در این بخش چکیده مباحث مربوطه جهت یادگیری هنرجویان آورده شود.

روشهای بهینه سازی مصرف سوخت خودرو:

الف-شناسایی عوامل افزایش دهنده مصرف سوخت خودرو و اجتناب از آن:
 *شیوۀ نادرست رانندگی و حرکت خودروها(بالارفتن دور موتور در ترافیک و یا رانندگی با سرعت زیاد با دنده‌های پائین)
*تنطیم نبودن موتور
*استفاده از تهویه مطبوع(کولر)و سایر تجهیزات جانبی برقی وگرمایشی خودرو
*تغییر سرعت ناگهانی خودرو
*پائین بودن پنجره‌های خودرو در سرعت‌های بالا
*کم بودن باد لاستیکها و لاستیک سایی
*زاویه و انحراف داشتن چرخها نسبت به یکدیگر
*اضاف نمودن وزن خودروباقرار دادن باربر روی باربند
*استفاده از روغن موتور متفرقه بجای روغن استاندارد خاص خودرو
ب- روشهای بهینه کردن رانندگی و حرکت خودروها با رویکرد کاهش مصرف سوخت
*ایجاد شرایط مناسب برای حرکت خودروها
*انتخاب زمان و مسیر مناسب برای حرکت خودروها
*رعایت قوانین و روشهای صحیح در هنگام رانندگی
*جایگزین کردن روشهای دیگر حمل و نقل بجای استفاده از خودروی شخصی
*استفاده مناسب از ترموستات
*تهویه مناسب خودرو
*باد مناسب تایرها

ایجاد شرایط مناسب برای حرکت خودرو
*حتماًسعی کنید شیشه خودرو بالا باشد تا خودرو مقاومت کمتری در مقابل هوا داشته باشد
*از کولر کمتر استفاده کنید یا سعی کنید کولر در مسیرهای سربالایی خاموش نموده و بیشتر در مسیرهای سرپائینی استفاده شود ترجیحاًاز کولر بصورت فاصله‌های زمانی کوتاه و چرخشی استفاده نمائید
*از تنظیم بودن موتور خودرو خود اطمینان حاصل نمائید.
*باد لاستیکهای خودرو خود را بطور منظم کنترل و تنظیم نمائید
*وزن خودرو خود را با تجهیزات جانبی غیر ضروری افزایش ندهید.

انتخاب زمان و مسیر مناسب برای حرکت خودرو
*اجتناب از زمانهای اوج ترافیک برای استفاده از خودرو
*همزمان کردن فعالیتهای هم مسیر
*انتخاب مسیرهایی که خودرو در زمان طی آن نیاز به وقف کمتر دارد(همانند بزرگراهها)

رعایت قوانین و روشهای صحیح در هنگام رانندگی:
*رعایت حق تقدم و اصول رانندگی صحیح همراه با احترام به حقوق دیگران
*رعایت سرعت مجاز
*رهاکردن پدال گاز از فاصله معقول از تقاطعها و چراغ قرمزها
*اجتناب از تند و کند کردن حرکت خودرو و استفاده از دنده متناسب با سرعت خودرو
*اجتناب ازترمز ناگهانی و حرکت پرگاز در هنگام حرکت
*گاز دادن متناسب با دنده انتخاب شده در زمانی که خودرو در حال حرکت است

جایگزین کردن روشهای دیگر بجای استفاده از خودرو:
*استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی
*استفاده از وسایل ارتباطی نظیر تلفن،اینترنت و...
*اگر در چند مکان نزدیک به هم کارهای مختلفی داریم ابتدا خودرو خود را در نزدیکی یکی از مکانها پارک نموده و پیاده به مکانهای موردنظر دیگر برویم

تهویه خودرو و مصرف سوخت:.
*مطلوب بودن وضعیت  هوای داخل خودرو هنگام رانندگی این امکان را برای راننده فراهم می‌کند که رانندگی آسوده تری داشته باشد و بتواند دقت بیشتری دراین امر اعمال نماید.
*باز بون پنجره خودرو در حال حرکت د رسرعت‌های بالا شدیداًدر مصرف سوخت تاثیر دارد و موجب اتلاف وافزایش مصرف سوخت و در نتیجه ایجاد هزینه خواهدشد

نقش ترموستات در کاهش مصرف سوخت:
*موتوری که در دمای عملکردی بهینه کار کند تا2در صد صرفه جویی سوخت به همراه دارد واز لحاظ مصرف سوخت از عملکرد اقتصادی تری برخوردار میباشد.   
*نگهداری روغن موتور در دمای صحیح سبب بحداقل رسیدن اصطکاک و سایش در قطعات موتور خودرو میگردد.
*فاصله بین زمان استارت موتور و رسیدن دمای آن به شرایط عملکردی معمولی باید کوتاهترین زمان ممکن باشد.در این صورت سایش موتور به علت انبساط نامتوازن فلزات مختلف و تشکیل بخارات خورنده و اسیدی در موتور به حداقل خود خواهد رسید.
*در خودروهای مدرن و امروزی،دمای جوش مایع خنک کننده باید به اندازه کافی بالا باشد تاسیستم گرمایشی داخلی خودرو با بازده مناسب کار کند

اگر تایر خودرو شما در سرعت80 کیلومتر در ساعت100درصد کارکرد داشته باشد،در سرعت130 کیلومتر در ساعت ، عمر مفید آن به اندازه 40درصد کاهش خواهد یافت ضمن آنکه در این سرعت نسبت به سرعت80 کیلومتر در ساعت،مصرف سوخت خودرو نیز به اندازه10درصد افزایش می‌یابد.

پیشگیری از آلودگیهای زیست محیطی:

تعریف محیط زیست:
محیط زیست شامل بخشهای زیر می‌باشد:

*منابع طبیعی اعم از تجدید پذیر و غیر قابل تجدید مانندهوا،آب،خاک و کلیه جانوران و گیاهان و تاثیر متقابل این عوامل بر یکدیگر
*اموال و دارایهایی که جزءمیراث فرهنگی می‌باشند.
*مناظرو چشم اندازهای ویژه

اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی هوا را فراهم نماید ممنوع است منظور ازآلوگی هوا عبارت است از:
وجود و پخش یک یا چند آلوده کننده اعم از جامد،مایع،گاز،تشعشع پرتوزا و غیر پرتوزا در هوای آزاد به مقدار ومدتی که کیفیت آن را بطوریکه برای انسان و یا سایر موجودات زنده و یا گیاهان،آثار و ابنیه زیان آور باشد تغییر دهد.براین اساس منابع آلوده کننده هوا عبارتند از:

*وسائل نقلیه موتوری
*کارخانجات و کارگاههاو نیروگاهها
*منابع تجاری و خانگی ومنابع متفرقه

استفاده از وسایل نقلیه موتوری که بیش از حد مجاز،دود و آلوده کننده‌های دیگری وارد هوای آزاد نمایندممنوع است حد مجاز خروجی وسایل نقلیه موتوری توسط سازمان محیط زیست با همکاری وزارت صنایع تعیین و به تصویب شورایعالی حفاظت محیط زیست می‌رسد.

هر وسیله نقلیه موتوری که به کار گرفته می‌شود باید دارای گواهینامه مخصوص مبنی بر رعایت حد مجاز خروجی آلوده کننده‌های هواباشد. دارندگان وسیله نقلیه موتوری مکلفند همه ساله وسایل نقلیه خود را در مراکز مورد تائید سازمان محیط زیست که توسط شهرداری‌ها ایجاد می‌گردد تحت آزمایش و معاینه قرارداده و گواهینامه مبنی بر رعایت حد مجاز آلودگی را دریافت نمایند.

آشنایی با آلودگی ترافیک

منظور از آلودگی ترافیک خساراتی است که ترافیک وسایل نقلیه ، به خصوص در شهرها و مناطق شهری ، بر پیکر محیط زیست و موجودات زنده وارد می‌سازد.آلودگی ترافیک در چهار دسته قابل بررسی است:

*آلودگی هوا
*آلودگی شنیداری
*آلودگی دیداری
*موانع

آلودگی هوای ناشی از وسایل نقلیه موتوری،سهم زیادی از آلودگی ترافیک شهری را تشکیل می‌دهد.
ترافیک جاده ای علاوه بر ایجاد آلودگی هوا در سطح یک منطقه باعث افزایش آلوده سازی هوا در سطح جهانی می‌شود.
گرد و غباری که در سطح راه وجود دارد به خودی خود ، در بروز سرطان تاثیر زیادی ندارد ولی هنگامی که با مواد خروجی از اگزوز ترکیب می‌شود این احتمال افزایش می‌یابد.لاستیکهای یخ شکن،میزان غبار آغشته به خروجی‌های اگزوز را 5 الی 6 مرتبه افزایش می‌دهد.
منظور از آلودگی شنیداری،آلودگی ناشی از سر و صدا می‌باشد بطور کلی صدا را یک صوت ناخوشایند تلقی کرده اند.
بوق اتومبیل،صدای حرکت اتومبیل در بزرگراه،صدای هواپیما و صدای حرکت قطار نمونه‌هایی از صدای ناشی از ترافیک می‌باشند.
منظور از آلودگی دیداری عموماً یک تاثیر عینی نامطلوب ناشی از حضور وسایل نقلیه می‌باشد.اتومبیل و راه به خودی خود آلاینده دیداری محسوب نمی‌شوند ولی در شرایطی که مجموعه وسایل نقلیه و راهها ، به میزان صحنه یا منظره با معیارهای بیننده ادغام می‌شود و قضاوت وی را درقالب یک تاثیر نامطلوب شکل می‌بخشد به آن آلودگی اطلاق می‌شود.
منظور از موانع،مجموعه ای از عوامل است که بر تجربه افراد در رابطه با راهها و ترافیک تاثیر می‌گذاردو سبب نگرش آنها نسبت به راه و ترافیک به صورت مانع تلقی گردد.

امور فنی وسیله نقلیه(شناخت اجزا خودرو و نحوه عمل آنها)

با رعایت موارد زیر می‌توانید خودروخود را سالم نگهدارید:
*از رانندگی با سرعت زیاد در جاده‌های ناهموار یا دارای سنگ ریزه خودداری کنید
*بدنه خودرو را همیشه تمیز نگهدارید واز آلوده شدن به مواد روغنی،جلوگیری نمائید
*از پارک کردن خودرو در فضاهای آلوده،محیط‌های صنعتی، کارگاههای ساختمانی،زیر درختان،انبارهای دارای رطوبت و زیر نور شدید آفتاب خودداری کنید.در صورت ضرورت حتماًاز چادر خودرو استفاده نمائید.
*لکه‌های احتمالی ، رنگهای مزاحم ، قیر و ...را قبل از شستشوی خودرو، باحلالهای مناسب که به رنگ اصلی خودرو ، آسیبی وارد نمی‌کند پاک نمائید.
*نقاطی از خودرو که قابل رویت نیستند مثل زیر گلگیرها را همیشه از رسوبات تمیز کنید تا باعث پوسیدگی بدنه خودرو نشوند.
*در صورت نشت آب به صندوق عقب و قسمتهای داخلی خودرو ، آن را حتماً خشک کنید.
*تنظیم مداوم درها و راحت باز و بسته شدن آنها باعث سالم ماندن ستونهای خودرو می‌شود.
از حمل و نقل اجسام فلزی حجیم مثل کپسول گاز در صندوق عقب بدون اطمینان  از ثابت ماندن آن و همچنین از حمل سوخت اضافی در خارج از باک ، جداً خودداری نمائید.
*از حمل بارهای حجیم که مانع بسته شدن صندوق عقب خودرو می‌شوند جداًخودداری نمائید.

انجام موارد زیر برای مراعات مقررات ایمنی ضرورت دارد:
*یک دستگاه اطفاءحریق و جعبه کمکهای اولیه پزشکی را در دسترس داشته باشید.
*در هنگام استفاده از روغن ترمز،ضد یخ رنگها و حلالها، به دستورات کارخانجات سازنده جهت طریقه استفاده صحیح از آنها با ایمنی لازم توجه نمائید.
*از ابزارها بطور مناسب استفاده کرده و نگهداری و مراقبتهای لازم را در مورد آنها بعمل آورید
*قبل از شروع به کار برروی موتور روشن ، ترمز دستی را بکشید و جلوی چرخهای محرک خودرو را با موانعی مسدود نمائید.

در هنگام تعمیر و نگهداری خودرو،از انجام دادن مواردزیر باید خودداری کرد:
*موتور خودرو را در محلهایی که فاقد تهویه مناسب است به حالت در جا نگذارید زیرا،تنفس گازهای خروجی از لوله اگزوز مانند گاز منواکسید کربن برای سلامتی افراد بسیار مضر می‌باشد.
*از جیب‌های لباس کار خود بعنوان جعبه ابزار استفاده نکنید . احتمال فرورفتن ابزارهایی مانندپیچ گوشتی به بد ن در اثر وارد آمدن ضربه یا لغزیدن و افتادن برروی زمین وجود دارد.
*از استعمال دخانیات در هنگام کار درمحیطهایی که مایعات قابل اشتعال وجود دارد جداً خودداری نمائید
*از استعمال دخانیات در هنگام کار با باتری جداً خودداری نمائید زیرا درهنگام شارژ باتری گاز هیدروژن از آن متصاعد شده که در اثر بی احتیاطی می‌تواند باعث انفجار باتری گردد.
*دستهای خود را با بنزین تمیز نکنید برای این کار از صابون و مایعات پاک کننده مناسب استفاده نمائید.

هنگام بازدید از وسیله نقلیه رعایت موارد زیرر ضروری می‌باشد:
*هر روز یک بار باید سطح روغن در مخزن روغن ترمز بازدید گردد.
*هر ماه یک بار و یا پس از طی2000کیلومتر،باید کشش تسمه‌های پمپ آب،دینام،پمپ فرمان هیدرولیکی،پمپ هوا و کمپرسور دستگاه تهویه مطبوع و نیز شرایط آنها بررسی گردد.
*با وجودی که علائم خرابی در وایر شمع‌ها معمولاً قابل رویت نمی‌باشد ولی آنها را هر بار هنگام تنظیم موتور مورد بررسی دقیق قرار داده و پس از هر8000کیلومتر تعویض نمود
*همه وایر شمع‌ها باید یکجا تعویض گردند و وایرهای تعویضی بهتر است از همان جنس قبلی انتخاب شوند.
*ارتفاع سطح روغن موتور باید بطور مرتب هر هفته یک بار و یا در هر توقف برای سوختگیری بررسی گردد این کار بهتر است در هنگامی که درجه حرارت موتور در حد عادی می‌باشد انجام گیرد.
*از ریختن روغن اضافی به داخل موتور خودداری شود زیرا اینکار باعث نشت از شمع‌ها ونیز خرابی کاسه نمد می‌گردد.
*سطح آب مخزن شستشو شیشه خودرو باید هر هفته مورد بازدید قرار گیرد.
*برای استفاده مفید و موثر و نیز دوام عمر برف پاک کن و تیغه‌های آن ، باید آنها را اتمیز نگهدارید.
*توصیه می‌گردد که شیشه جلو را حداقل هر هفته یکبار با مواد پاک کننده شیشه به دقت شستشو نموده و لاستیک تیغه برف پاک کن را با پارچه مرطوب وتمیز خشک نمائید.
*فشار هوای داخلی لاستیکها باید یکبار در هفته بازدید گردد. تنظیم دقیق فشار هوای داخل لاستیکها ، تنظیم مصرف سوخت ونیز دوام عمر لاستیک را به همراه خواهد داشت.
*همزمان با تنظیم فشار ، آج لاستیک را از نظر بریدگی،سائیدگی و سایر صدمات احتمالی بررسی نمائید.
*لاستیکها را همچنین از نظر سایش غیر یکنواخت بررسی نمائید و در صورت لزوم زوایای چرخهای جلو را تنظیم نمائید.
*برای سایش یکنواخت کلیه لاستیکها باید آنها را پس از طی حدود10000کیلومتر جابجا نمود.

باتری خودرو:
*بررسی ارتفاع سطح مایع(باستثنای باتری‌هایی که نیاز به سرویس و نگهداری ندارند)حداقل یکبار در ماه و در مناطق گرمسیر با فواصل زمانی کوتاهتر از یک ماه بررسی نمائید.
*در باتری‌هایی که دارای پوسته نیمه شفاف هستند،سطح آب باتری رامیتوان از بیرون،مورد بررسی قرارداد.در سایر باتری‌ها برای این کار باید در پوش خانه‌های باتری را از روی آن باز نموده،و سطح آب باتری در هر یک از خانه‌ها باید تا ارتفاع پائین حلقه شکاف دار داخلی یا تا ارتفاع علامت بر روی پوسته باتری در نظر گرفته شود را مورد بررسی قرار داد.در صورت پائین بودن سطح مایع،فقط آب مقطر به آن اضافه نمائید.
* خانه‌های باتری کاملا جدا از یکدیگر ساخته شده اند،لذا بررسی ارتفاع سطح آب باتری در هر یک از آنها باید بطور جداگانه صورت گیرد.درهنگام برودت زیاد هوا بهتر است پس از اضافه نمودن آب مقطر به باتری،مسافت مناسبی را با خودرو طی نمائید تا بدین وسیله آب کاملا با آب باتری مخلوط شده و از انجماد آن جلوگیری شود.

مخزن روغن ترمز خودرو:
*تذکر هر روز یک بار باید سطح روغن در مخزن روغن ترمز بازدید گردد.
*خودرو را در روی یک سطح صاف پارک نمائید.
*درپوش منبع روغن ترمز را قبل از باز کردن آن تمیز کنید.بعضی از درپوش‌ها به وسیله پیچ در جای خود بسته میشوند.در بعضی از مدل‌های جدید مخزن روغن ترمز از مواد پلاستیکی ساخته شده و دارای درپوش پیچی میباشد. درپوش را باز کنید.درانجام این کار دقت نمائید باعث افتادن و یا پاره شدن لاستیک دیافراگم زیر آن نشود . از ریختن و یا تماس روغن ترمز با قسمت‌های رنگ شده بدنه خودرو نیز جلوگیری کنید،زیرا این روغن باعث خوردگی رنگ میشود.
*ارتفاع سطح روغن ترمز در سیلندر اصلی باید در حدود6میلی متر پائین تر از لبه بالای آن باشد.
*در صورت نیاز به افزودن روغن،فقط از روغن ترمزهای مرغوب استفاده نمایید.روغن ترمز باید تازه باشد.زیرا روغن ترمز فاسد و کهنه باعث خوردگی و تخریب سیستم مدارترمز میگردد.
*اطمینان از صحت قرار گرفتن درپوش سیلند ترمز و لاستیک دیافراگم ، در محل مناسب خود،در صورت پائین رفتن ارتفاع سطح روغن در سیلندر ترمز ، باید سیستم ترمز را از نظر نشتی مورد بررسی قرار داد . لازم به ذکر است که پائین رفتن سطح روغن در سیلندر ترمز در نتیجه سائیده شدن تدریجی لنت‌های ترمز میباشد . نزول سطح روغن به مقدار 3 میلی متر پس از طی حدود1700کیلومتر قابل پیش بینی میباشد

روغن ترمز میتواند رطوبت هوا راجذب نماید.در اثر این کار میزان کیفیت و کارآیی آن کاهش یافته وباعث زنگ زدگی سیلند ترمز در مدار داخلی سیستم ترمز میگردد.برای جلوگیری از این کار ، درپوش سیلندر اصلی ترمز را بلافاصله پس از بررسی‌های لازم در جای خود قرار دهید.

میزان کشش تسمه‌های خودرو(تنظیم تسمه):
*هر ماه یک بار و یا پس از طی2000کیلومتر ، باید کشش تسمه‌های پمپ آب،دینام(مولد برق خودرو)،پمپ فرمان هیدرولیکی،پمپ هوا و کمپرسور دستگاه تهویه مطبوع و نیز شرایط آنها بررسی نمود.در صورت سایش و یا نخ نما شدن،حتما آنها را تعویض نمائید.
*کشش تسمه به وسیله ابزار مخصوص که به همین منظور در نظر گرفته شده بررسی میگردد . در صورت مهیا نبودن چنین ابزاری،این کار را میتوان با فشار دادن انگشت شست در نقطه ای از وسط تسمه در بین دو چرخ گرداننده تسمه انجام داد. در صورتی که طول تسمه در بین دو فول کمتر از30سانتی متر باشد مقدار خلاصی آن باید بین  3تا  6میلی متر و طویل تر از  30سانتی متر ، بین 3 تا 10 میلی متر باشد.